Kardioqramma (elektrokardioqramma, EKQ) ürəyin elektrik fəaliyyətini qeydə alan sadə, ağrısız və təhlükəsiz bir tibbi müayinədir.
Bu test ürək xəstəliklərini aşkar etməkdə, diaqnoz qoymaqda və müalicənin effektivliyini qiymətləndirməkdə həkimlərə kömək edən ən əsas vasitələrdən biridir.
Hər il milyonlarla insan dünya üzrə kardioqramma müayinəsindən keçir. Bu müayinə ürək tutması, aritmiya, koronar arteriya xəstəliyi və digər ürək problemlərinin erkən aşkarlanmasında həyati əhəmiyyət daşıyır.
EKQ sadə görünsə də, ürək sağlamlığınız haqqında çox dəyərli məlumat təqdim edir.
Kardioqramma necə işləyir?
Ürəyimiz hər dəfə döyünəndə kiçik elektrik siqnalları yaradır. Bu elektrik impulsları ürək əzələsinin yığılmasına və genişlənməsinə səbəb olur və beləliklə qan bədənin hər tərəfinə pompаlanır. Kardioqramma məhz bu elektrik aktivliyini ölçür və qrafikə çevirir.
EKQ zamanı xüsusi elektrodlar (kiçik metal lövhələr) döş qəfəsinə, qollara və ayaqlara yapışdırılır. Bu elektrodlar ürəyin elektrik siqnallarını aşkar edir və onları elektrokardioqraf cihazına göndərir.
Cihaz isə bu məlumatları dalğavari xətlər şəklində kağız və ya kompüter ekranında göstərir. Hər dalğa ürəyin müəyyən bir hissəsinin fəaliyyətini əks etdirir.
Bu prosedur tamamilə ağrısızdır və cəmi 5-10 dəqiqə çəkir. Heç bir əlavə hazırlıq tələb etmir və istənilən yaşda insanlara tətbiq edilə bilər.
Kardioqramma nə üçün edilir?
Həkimlər müxtəlif səbəblərdən kardioqramma təyin edə bilərlər:
Simptomların qiymətləndirilməsi: Döş ağrısı, ürək döyüntüsü, nəfəs darlığı, başgicəllənmə və ya huşun itirilməsi kimi əlamətləriniz varsa, EKQ bu simptomların səbəbini aydınlaşdırmağa kömək edir.
Ürək xəstəliklərinin diaqnozu: EKQ ürək tutması, aritmiya (qeyri-normal ürək ritmi), koronar arteriya xəstəliyi, ürək əzələsinin iltihabı və digər ürək problemlərini aşkar edə bilir.
Müalicənin izlənməsi: Ürək xəstəliyi üzrə müalicə alanlar üçün EKQ müalicənin nə qədər effektiv olduğunu yoxlamağa imkan verir.
Cərrahi əməliyyatdan əvvəl yoxlama: Əməliyyatdan əvvəl ürək sağlamlığını qiymətləndirmək üçün standart prosedur kimi tətbiq olunur.
Ürək problemləri riski yüksək olan insanların izlənməsi: Hipertoniya, diabet, yüksək xolesterol və ya ailədə ürək xəstəlikləri olan şəxslər üçün profilaktik müayinə kimi tövsiyə edilir.
Kardioqramma növləri
Fərqli klinik vəziyyətlərə uyğun olaraq müxtəlif növ kardioqramma mövcuddur:
İstirahət EKQ-si: Ən çox yayılmış növdür. Xəstə sakitcə uzandığı halda aparılır və ürəyin normal istirahət vəziyyətindəki fəaliyyətini göstərir.
Yük EKQ-si (Stress test): Xəstə qaçış zolağında və ya veloerqometrdə fiziki yük verərkən ürəyin fəaliyyəti qeydə alınır. Bu test fiziki yük zamanı ürəyin necə işlədiyini göstərir və koronar xəstəlikləri aşkar etməkdə çox faydalıdır.
Holter monitorinqi: Kiçik portativ cihaz 24-48 saat və ya daha uzun müddət ərzində ürək fəaliyyətini fasiləsiz qeydə alır. Bu, arada-sırada baş verən aritmiyaları tutmaq üçün idealdır.
Hadisə qeydedicisi: Simptomlar yarandığı zaman aktivləşdirilən kiçik cihaz olub, tez-tez olmayan ürək problemlərini qeydə almağa kömək edir.
EKQ nəticələri nəyi göstərir?
Kardioqramma nəticələrində müxtəlif parametrlərə baxılır:
Ürək ritmi: Normal ürək ritmi dəqiqədə 60-100 döyüntü arasındadır. Bundan kənara çıxma bradikardiуa (ləng ürək döyüntüsü) və ya taxikardiya (sürətli ürək döyüntüsü) ola bilər.
Ürək ritmi düzgünlüyü: Ürək döyüntüsünün müntəzəm olub-olmaması qiymətləndirilir. Qeyri-müntəzəm ritm aritmiyaya işarə edə bilər.
Elektrik impulslarının keçməsi: Siqnalların ürəyin müxtəlif hissələrindən necə keçdiyi yoxlanılır. Blokadalar və ya gecikmiş keçid problemlərə işarə edə bilər.
Ürək əzələsinin vəziyyəti: Keçmiş ürək tutması (infarkt) və ya ürək əzələsinin zədələnməsi EKQ-də görünə bilər.
Ürək ölçüsü və strukturu: Bəzi hallarda ürək boşluqlarının böyüməsi EKQ nəticələrində əks oluna bilər.
Kardioqramma müayinəsinə hazırlıq
EKQ üçün xüsusi hazırlıq tələb olunmur, lakin bir neçə sadə tövsiyə müayinənin keyfiyyətini artırır:
Müayinə gününə dəri qulluq məhsulları, kremlar və ya yağlar sürtməyin, çünki bunlar elektrodların yapışmasına mane ola bilər. Rahat, asan çıxarılan geyim geyin.
Qadınlar üçün bluz və ya köynək, kişilər üçün köynək ideal seçimdir. Kafein və nikotin qəbulundan müayinədən ən azı 2-3 saat əvvəl çəkinin, çünki bunlar ürək ritmini təsir edə bilər.
Əgər dərman qəbul edirsinizsə, həkiminizlə məsləhətləşmədən onları dayandırmayın. Bəzi dərmanlar EKQ nəticələrinə təsir edə bilər və həkim bundan xəbərdar olmalıdır.
Sakit və rahat olun, əsəbilik və narahatlıq ürək ritmini sürətləndirə bilər.
Kardioqramma və digər ürək müayinələri
EKQ ürək sağlamlığını qiymətləndirməkdə çox dəyərli olsa da, bəzən əlavə testlər tələb olunur:
Exokardioqrafiya (Ürək ultrasəsi): Ürəyin strukturunu, qapaqlarını və qan axınını görməyə imkan verir. EKQ elektrik aktivliyini göstərsə də, exo ürəyin fiziki strukturunu təsvir edir.
Stress test: Fiziki yük zamanı ürəyin performansını qiymətləndirir və koronar xəstəlikləri aşkar etməkdə əvəzsizdir.
Koronar angioqrafiya: Ürək arteriyalarında daralma və ya tıxanmaları göstərən invaziv bir müayinədir.
Qan testləri: Xolesterol, troponin və digər biomarkerlər ürək sağlamlığı haqqında əlavə məlumat verir.
Bu testlər birlikdə istifadə edildikdə ürək sağlamlığınız haqqında tam təsəvvür yaradır və ən effektiv müalicə planının hazırlanmasına kömək edir.
Ürək sağlamlığını qorumaq üçün tövsiyələr
Kardioqramma nəticələriniz normal olsa belə, ürək sağlamlığınızı qorumaq üçün sağlam həyat tərzi vacibdir:
Balanslaşdırılmış qidalanma, tərəvəz və meyvələrdən zəngin, duzun və doymuş yağların məhdudlaşdırıldığı pəhriz ürək sağlamlığını dəstəkləyir.
Mütəmadi fiziki aktivlik, hər gün ən azı 30 dəqiqə orta intensivlikli hərəkət ideal hesab olunur. Siqaret və tütün məhsullarından uzaq durun, çünki bunlar ürək xəstəlikləri riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır.
Stressi idarə etmək, kifayət qədər yatmaq və sağlam çəki saxlamaq da ürək sağlamlığı üçün kritikdir.
Mütəmadi olaraq qan təzyiqinizi və xolesterol səviyyənizi yoxladın. 40 yaşdan sonra ildə bir dəfə həkim müayinəsindən keçməyi unutmayın.
Kardioqramma (elektrokardioqramma, EKQ) ürək sağlamlığınızı qiymətləndirmək üçün sadə, sürətli və təhlükəsiz bir müayinədir.
Bu test ürək xəstəliklərinin erkən aşkarlanmasında, diaqnozunda və müalicənin izlənməsində mühüm rol oynayır. EKQ tamamilə ağrısızdır və xüsusi hazırlıq tələb etmir, buna görə də narahat olmağınıza ehtiyac yoxdur.
Əgər ürək sağlamlığınızla bağlı hər hansı narahatlığınız varsa, simptomlar yaşayırsınızsa və ya sadəcə profilaktik yoxlanış istəyirsinizsə, təxirə salmayın.
Erkən diaqnoz həyat xilas edə bilər və bir çox ürək problemi vaxtında aşkar edildikdə uğurla müalicə olunur.
Tez-tez verilən suallar
Kardioqramma ağrılıdırmı və təhlükəsiz müayinədir?
EKQ müayinəsi nə qədər davam edir və nə zaman nəticə alıram?
Kardioqrammada anormallıq aşkar edilərsə bu nə deməkdir?
Nə vaxt kardioqramma yoxlamasına getməliyəm?
Qeyd: Bu məqalə yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və peşəkar tibbi məsləhəti əvəz etmir.
