Kardiologiya

Anadangəlmə ürək qüsurları: Əsas əlamətləri nələrdir?

Uşaqlarda bəzi anadangəlmə ürək qüsurları sadədir və müalicə tələb etmir. Digər anadangəlmə ürək qüsurları isə daha mürəkkəbdir və bir neçə il ərzində bir neçə cərrahi əməliyyatın aparılmasını tələb edə bilər.

Uşağınızın anadangəlmə ürək qüsuru haqqında məlumatlı olmaq, vəziyyəti anlamağınıza və qarşıdakı aylar və illərdə sizi nələrin gözlədiyini bilməyinizə kömək edə bilər.

Anadangəlmə ürək qüsurları əlamətləri nələrdir?

Ciddi anadangəlmə ürək qüsurları adətən doğuşdan dərhal sonra və ya həyatın ilk bir neçə ayında ortaya çıxır.

Simptomlarına aşağıdakılar daxil ola bilər:

Solğun boz və ya mavi dəri rəngi (sianoz),
Sürətli nəfəs alma,
Ayaqlarda, qarında və ya göz ətrafındakı nahiyələrdə şişkinlik,
Qidalanma zamanı təngnəfəslik, bu da zəif çəki artımına səbəb olur.

Daha az ciddi anadangəlmə ürək qüsurlarına uşaqlığın sonrakı dövrlərinə qədər diaqnoz qoyulmaya bilər, çünki uşağınızda hər hansı bir nəzərəçarpan problem əlaməti olmaya bilər.

Daha böyük uşaqlarda simptomlara aşağıdakılar daxil ola bilər:

Məşq və ya fəaliyyət zamanı asanlıqla nəfəsin daralması,
Məşq və ya fəaliyyət zamanı asanlıqla yorulma,
Məşq və ya fəaliyyət zamanı huşunu itirmə (bayılma),
Əllərdə, topuqlarda və ya ayaqlarda şişkinlik.

Nə zaman həkimə müraciət etməli?

Ciddi anadangəlmə ürək qüsurları adətən uşağınız doğulmazdan əvvəl və ya doğulduqdan dərhal sonra diaqnoz edilir. Körpənizdə yuxarıda göstərilən əlamətlərdən hər hansı birini görsəniz, uşaq həkiminə zəng edin.

Uşağınız böyüdükcə daha az ciddi ürək qüsurlarının hər hansı bir əlaməti və ya simptomu yaranarsa, uşaq həkiminə müraciət edin. Həkiminiz uşağınızın simptomlarının ürək qüsurundan, yoxsa başqa bir tibbi vəziyyətdən qaynaqlandığını sizə bildirəcək.

Uşaqlarda anadangəlmə ürək qüsurları səbəbləri

Ürək necə işləyir?

Ürək ikisi sağda və ikisi solda olmaqla dörd kameraya bölünür. Ürək bədənə qan vurmaq üçün sol və sağ tərəfini fərqli vəzifələr üçün istifadə edir.

Ürəyin sağ tərəfi ağciyər arteriyaları adlanan damarlar vasitəsilə qanı ağciyərlərə daşıyır. Ağciyərlərdə qan oksigenlə zənginləşir və sonra ağciyər venaları vasitəsilə ürəyin sol tərəfinə qayıdır. Ürəyin sol tərəfi isə qanı aortaya və oradan da bədənin qalan hissəsinə vurur.

Anadangəlmə ürək qüsurları necə inkişaf edir?

Hamiləliyin ilk altı həftəsində ürək formalaşmağa və döyünməyə başlayır. Ürəyə gedən və ürəkdən çıxan əsas qan damarları da hamiləliyin bu kritik dövründə yaranmağa başlayır.

Körpənizin inkişafının bu mərhələsində ürək qüsurları yaranmağa başlaya bilər. Tədqiqatçılar bu qüsurların əksəriyyətinə nəyin səbəb olduğundan tam əmin deyillər, lakin genetika, müəyyən tibbi vəziyyətlər, bəzi dərmanlar və siqaret kimi ətraf mühit faktorlarının rol oynaya biləcəyini düşünürlər.

Anadangəlmə ürək qüsurlarının növləri hansılardır?

Anadangəlmə ürək qüsurlarını aşağıdakı kimi təsnif edə bilərik:

Ürəkdəki Dəliklər: Ürək kameraları arasındakı divarlarda və ya ürəkdən çıxan əsas qan damarları arasında dəliklər yarana bilər.Bəzi hallarda bu dəliklər oksigeni az olan qanın oksigeni çox olan qanla qarışmasına imkan verir, nəticədə uşağınızın bədəninə daha az oksigen daşınır. Dəliyin ölçüsündən asılı olaraq, bu oksigen çatışmazlığı uşağınızın dərisinin və ya dırnaqlarının göyərməsinə və ya ehtimal ki, durğunluqlu ürək çatışmazlığına səbəb ola bilər.Mədəciklərarası çəpərin qüsuru (VSD) ürəyin aşağı yarısındakı (mədəciklər) sağ və sol kameralar arasındakı divarda bir dəlikdir. Qulaqcıqlararası çəpərin qüsuru (ASD) isə yuxarı ürək kameraları (qulaqcıqlar) arasında bir dəlik olduqda yaranır.Açıq arterial axacaq (PDA) ağciyər arteriyası (oksigensiz qan daşıyır) və aorta (oksigenli qan daşıyır) arasındakı bir əlaqədir. Tam atrioventrikulyar kanal qüsuru ürəyin mərkəzində bir dəliyə səbəb olan bir vəziyyətdir.
Bloklanmış Qan Axını: Bir ürək qüsuru səbəbindən qan damarları və ya ürək qapaqcıqları daraldıqda, ürək qan vurmaq üçün daha çox işləməli olur. Nəticədə bu, ürəyin genişlənməsinə və ürək əzələsinin qalınlaşmasına gətirib çıxarır. Bu tip qüsurlara nümunə olaraq ağciyər stenozu və ya aorta daralmasını göstərmək olar.
Anormal Qan Damarları: Ürəyə gedən və gələn qan damarları düzgün formalaşmadıqda və ya olması lazım olan yerdə yerləşmədikdə bir çox anadangəlmə ürək qüsuru meydana gəlir.Böyük arteriyaların transpozisiyası adlanan bir qüsur, ağciyər arteriyası və aortanın ürəyin yanlış tərəflərində olduğu zaman yaranır.Bədənə qan təmin edən əsas qan damarı çox dar olduqda aorta koarktasiyası adlanan bir vəziyyət yaranır. Total anormal ağciyər venoz drenajı, ağciyərlərdən gələn qan damarlarının ürəyin yanlış bölgəsinə birləşməsi ilə yaranan bir qüsurdur.
Ürək Qapaqcığı Anomaliyaları: Ürək qapaqcıqları düzgün şəkildə açıla və bağlana bilməzsə, qan problemsiz axa bilməz.Bu cür qüsurlara bir nümunə Ebşteyn anomaliyasıdır. Ebşteyn anomaliyasında sağ qulaqcıq ilə sağ mədəcik arasında yerləşən triküspid (üçtaylı) qapaq yanlış formalaşmışdır və tez-tez sızdırır.Başqa bir nümunə, ağciyər qapağının olmadığı və ağciyərlərə anormal qan axınına səbəb olduğu ağciyər atreziyasıdır.
İnkişaf Etməmiş Ürək: Bəzən ürəyin böyük bir hissəsi düzgün inkişaf edə bilmir. Məsələn, hipoplastik sol ürək sindromunda ürəyin sol tərəfi bədənə təsirli şəkildə kifayət qədər qan vurmaq üçün yetərincə inkişaf etməmişdir.
Qüsurların Kombinasiyası: Bəzi körpələr bir neçə ürək qüsuru ilə doğulur. Fallo tetradası dörd qüsurun birləşməsidir: ürəyin mədəcikləri arasındakı divarda bir dəlik, sağ mədəcik ilə ağciyər arteriyası arasında daralmış bir keçid, aortanın ürəyə birləşməsində bir sürüşmə və sağ mədəcikdə qalınlaşmış əzələ.

Uşaqlarda anadangəlmə ürək qüsurları risk faktorları

Anadangəlmə ürək qüsurlarının əksəriyyəti uşağınızın ürəyinin erkən inkişafı zamanı naməlum səbəblərdən yaranır.

Bununla belə, müəyyən ətraf mühit və genetik risk faktorları anadangəlmə ürək qüsurlarında rol oynaya bilər. Bu faktorları aşağıdakı kimi sıralamaq mümkündür:

Məxmərək (Alman Qızılcası): Hamiləlik zamanı ananın keçirdiyi məxmərək körpənin ürək inkişafında problemlərə səbəb ola bilər. Həkiminiz hamiləlikdən əvvəl bu virus xəstəliyinə qarşı immunitetinizi yoxlaya bilər və əgər immunitetiniz yoxdursa, sizi peyvənd edə bilər.
Şəkərli Diabet: Hamilə qalmazdan əvvəl və hamiləlik zamanı diabetinizi diqqətlə nəzarətdə saxlamaqla anadangəlmə ürək qüsurları riskini azalda bilərsiniz. Hestasion (hamiləlik) diabeti adətən körpənizin ürək qüsuru inkişaf etdirmə riskini artırmır.
Dərmanlar: Hamiləlik zamanı qəbul edilən bəzi dərmanlar, anadangəlmə ürək qüsurları da daxil olmaqla, doğum qüsurlarına səbəb ola bilər. Hamilə qalmazdan əvvəl qəbul etdiyiniz dərmanların tam siyahısını həkiminizə verdiyinizdən əmin olun.Anadangəlmə ürək qüsurları riskini artırdığı bilinən dərmanlar arasında talidomid (Thalomid), angiotenzin çevirici ferment (ACE) inhibitorları, statinlər, sızanaq dərmanı izotretinoin (Absorica, Amnesteem, Claravis) və litium var.
Hamiləlik Zamanı Alkoqol Qəbulu: Hamiləlik zamanı alkoqoldan uzaq durun, çünki bu, anadangəlmə ürək qüsurları riskini artırır.
Siqaret Çəkmək: Hamiləlik zamanı siqaret çəkmək körpədə anadangəlmə ürək qüsuru ehtimalını artırır.
İrsiyyət: Anadangəlmə ürək qüsurları bəzən ailələrdə rast gəlinir və genetik bir sindromla əlaqələndirilə bilər. Əlavə 21-ci xromosomun (trisomiya 21) səbəb olduğu Daun sindromlu bir çox uşaqda ürək qüsurları olur. 22-ci xromosomda əskik olan genetik material parçası (delesiya) da ürək qüsurlarına səbəb olur.Genetik test, dölün inkişafı zamanı bu cür pozğunluqları aşkar edə bilər. Əgər artıq anadangəlmə ürək qüsuru olan bir uşağınız varsa, genetik məsləhətçi növbəti uşağınızın bənzər bir xəstəliyə sahib olma ehtimalını təxmin edə bilər.

Uşaqlarda anadangəlmə ürək xəstəliklərinin fəsadları nələrdir?

Anadangəlmə ürək qüsuru ilə ortaya çıxa biləcək bəzi mümkün fəsadlar bunlardır:

Durğunluqlu Ürək Çatışmazlığı: Bu ciddi fəsad, əhəmiyyətli bir ürək qüsuru olan körpələrdə inkişaf edə bilər. Durğunluqlu ürək çatışmazlığının əlamətləri arasında sürətli nəfəs alma, adətən boğulma hissi və zəif çəki artımı var.
Daha Yavaş Böyümə və İnkişaf: Daha ciddi anadangəlmə ürək qüsurları olan uşaqlar, adətən ürək qüsurları olmayan uşaqlardan daha yavaş inkişaf edir və böyüyürlər. Onlar eyni yaşdakı digər uşaqlardan daha kiçik ola bilərlər və sinir sisteminə təsir olunmuşsa, digər uşaqlardan daha gec yeriməyi və danışmağı öyrənə bilərlər.
Ürək Ritmi Problemləri: Ürək ritmi problemləri (aritmikalar), anadangəlmə ürək qüsurundan və ya onu düzəltmək üçün aparılan əməliyyatdan sonra yaranan çapıq toxumasından qaynaqlana bilər.
Sianoz: Əgər uşağınızın ürək qüsuru oksigeni az olan qanın ürəyindəki oksigeni zəngin qanla qarışmasına səbəb olarsa, uşağınızda sianoz adlanan boz-mavi dəri rəngi inkişaf edə bilər.
İnsult: Nadir olsa da, anadangəlmə ürək qüsurları olan bəzi uşaqlar ürəkdəki bir dəlikdən beyinə gedən qan laxtaları səbəbindən artmış insult riski altındadırlar.
Emosional Problemlər: Anadangəlmə ürək qüsurları olan bəzi uşaqlar, bədən ölçüləri, fəaliyyət məhdudiyyətləri və ya öyrənmə çətinlikləri səbəbindən özlərini etibarsız hiss edə bilər və ya emosional problemlər yaşaya bilərlər. Uşağınızın əhval-ruhiyyəsi ilə bağlı narahatlığınız varsa, onun həkimi ilə danışın.
Həyat Boyu Nəzarət Ehtiyacı: Ürək qüsurları olan uşaqlar, ürək toxumalarının infeksiyası (endokardit), ürək çatışmazlığı və ya ürək qapaqcıqları problemləri riskinin artmasına səbəb ola biləcəyi üçün həyatları boyunca ürək problemlərinə diqqət etməlidirlər. Anadangəlmə ürək qüsurları olan uşaqların əksəriyyətinin həyatları boyu mütəmadi olaraq bir kardioloq tərəfindən müayinə olunması lazımdır.

Uşaqlarda anadangəlmə ürək qüsurlarının qarşısını necə almaq olar?

Anadangəlmə ürək qüsurlarının əksəriyyətinin dəqiq səbəbi bilinmədiyi üçün bu vəziyyətlərin qarşısını almaq mümkün olmaya bilər.

Bununla birlikdə, uşağınızın ümumi doğum qüsurları və ehtimal ki, ürək qüsurları riskini azaltmaq üçün edə biləcəyiniz bəzi şeylər var, məsələn:

Məxmərək Peyvəndi Olun: Hamiləlik zamanı görülən məxmərək infeksiyası körpənizin ürək inkişafına təsir edə bilər. Hamilə qalmağa çalışmazdan əvvəl peyvənd olunduğunuzdan əmin olun.
Xroniki Tibbi Vəziyyətlərə Nəzarət Edin: Şəkərli diabetiniz varsa, qan şəkərinizi nəzarətdə saxlamaq ürək qüsurları riskini azalda bilər. Dərman istifadəsini tələb edən epilepsiya kimi başqa xroniki xəstəlikləriniz varsa, bu dərmanların risklərini və faydalarını həkiminizlə müzakirə edin.
Zərərli Maddələrdən Uzaq Durun: Hamiləlik zamanı rəngləmə və kəskin qoxulu məhsullarla təmizlik işlərini başqasına həvalə edin. Həmçinin, əvvəlcə həkiminizlə məsləhətləşmədən heç bir dərman, bitki və ya pəhriz əlavəsi qəbul etməyin. Hamiləlik zamanı siqaret çəkməyin və ya alkoqol qəbul etməyin.
Tərkibində Fol Turşusu Olan Multivitamin Qəbul Edin: Gündəlik 400 mikroqram fol turşusu qəbulunun beyin və onurğa beynindəki doğum qüsurlarını azaltdığı və həmçinin ürək qüsurları riskini azaltmağa kömək edə biləcəyi göstərilmişdir.

Uşaqlarda anadangəlmə ürək qüsurlarına necə diaqnoz qoyulur?

Uşaq həkiminiz ilk olaraq rutin müayinə zamanı ürək küyü eşitdiyi üçün bir problemdən şübhələnə bilər. Ürək küyü, qanın ürəkdən və ya qan damarlarından bir həkimin stetoskopla eşidə biləcəyi bir səs çıxaracaq qədər sürətlə axması ilə yaranan bir səsdir.

Əksər ürək küyləri məsumdur, yəni ürək qüsuru yoxdur və küy uşağınızın sağlamlığı üçün təhlükəli deyil. Lakin bəzi küylər, uşağınızın ürək qüsuru olduğu üçün qanın onun ürəyindən anormal şəkildə axdığı mənasına gələ bilər.

Uşaqlarda anadangəlmə ürək qüsuruna diaqnoz qoymaq üçün edilən testlər hansılardır?

Əgər uşağınızda ürək xəstəliyi olma ehtimalı varsa, həkiminiz uşağınızda ürək problemi olub-olmadığını görmək üçün bir neçə test təyin edə bilər. Adi fiziki müayinəyə əlavə olaraq, həkiminiz aşağıdakı testləri istəyə bilər:

Fetal Exokardioqramma: Bu test həkiminizin uşağınızın doğulmazdan əvvəl ürək xəstəliyi olub-olmadığını görməsinə və müalicəni daha yaxşı planlaşdırmasına imkan verir. Bu testdə həkiminiz ultrasəs müayinəsi aparır. Ultrasəsdən gələn səs dalğaları körpənizin ürəyinin bir şəklini yaratmaq üçün istifadə olunur.
Exokardioqramma: Uşaq həkiminiz uşağınız doğulduqdan sonra anadangəlmə ürək qüsuruna diaqnoz qoymaq üçün adi bir exokardioqrammadan istifadə edə bilər. Bu non-invaziv testdə uşaq həkiminiz ürəyin görüntülərini əldə etmək üçün ultrasəs müayinəsi aparır. Exokardioqramma həkimin uşağınızın ürəyini hərəkət halında görməsinə və ürək əzələsi və qapaqcıqlarındakı anormallıqları müəyyən etməsinə imkan verir.
Elektrokardioqramma (EKQ): Bu non-invaziv test uşağınızın ürəyinin elektrik fəaliyyətini qeyd edir və ürək qüsurlarını və ya ritm problemlərini diaqnoz etməyə kömək edir. Kompüter və printerə bağlı elektrodlar körpənizin sinəsinə yerləşdirilir və uşağınızın ürəyinin necə döyündüyünü göstərən dalğalar nümayiş etdirilir.
Döş Qəfəsinin Rentgenoqrafiyası: Uşağınıza ürəyin böyüyüb-böyümədiyini və ya ağciyərlərində əlavə qan və ya başqa bir maye olub-olmadığını görmək üçün döş qəfəsinin rentgeni çəkilə bilər. Bunlar ürək çatışmazlığının əlamətləri ola bilər.
Pulsoksimetriya: Bu test uşağınızın qanında nə qədər oksigen olduğunu ölçür. Uşağınızın qanındakı oksigen miqdarını qeyd etmək üçün onun barmağının ucuna bir sensor yerləşdirilir. Çox az oksigen uşağınızın ürək problemi olduğunu göstərə bilər.
Ürək Kateterizasiyası: Bu testdə nazik, elastik bir boru (kateter) körpənizin qasıq nahiyəsindəki bir qan damarına yerləşdirilir və içəridən ürəyə yönləndirilir.Kateterizasiya bəzən zəruridir, çünki bu, həkiminizə uşağınızın ürək qüsurunun exokardioqrammadan daha ətraflı bir görüntüsünü verə bilər. Həmçinin, ürək kateterizasiyası zamanı bəzi müalicə prosedurları həyata keçirilə bilər.
Kardiovaskulyar Maqnit-Rezonans Tomoqrafiya (MRT): Bu görüntüləmə növü yeniyetmələrdə və yetkinlərdə anadangəlmə ürək qüsurlarını diaqnoz etmək və qiymətləndirmək üçün getdikcə daha çox istifadə olunur. Daha yeni MRT texnologiyası, exokardioqrafiya kimi digər üsullara görə daha sürətli görüntüləmə və daha yüksək keyfiyyət təmin edir.

Anadangəlmə ürək qüsurlarının müalicəsi

Bəzi anadangəlmə ürək qüsurlarının uşağınızın sağlamlığına uzunmüddətli təsiri olmaya bilər və bəzi hallarda bu cür qüsurlar təhlükəsiz şəkildə müalicə edilmədən sağala bilər. Kiçik dəliklər kimi bəzi qüsurlar uşağınız böyüdükcə öz-özünə bağlana bilər.

Bununla belə, bəzi ürək qüsurları ciddidir və diaqnoz qoyulduqdan dərhal sonra müalicə tələb edir. Uşağınızın sahib olduğu ürək qüsurunun növünə bağlı olaraq, həkimlər anadangəlmə ürək qüsurlarını aşağıdakı üsullarla müalicə edirlər:

Kateterizasiya İstifadə Edilən Prosedurlar: Bəzi uşaqlar və yetkinlərdə anadangəlmə ürək qüsurları, döş qəfəsi və ürəyi cərrahi olaraq açmadan, kateterizasiya texnikaları ilə bərpa edilir. Kateter prosedurları adətən dəlikləri və ya daralma sahələrini düzəltmək üçün istifadə edilə bilər.Kateterizasiya ilə edilə bilən prosedurlarda həkim ayaq damarına nazik bir boru (kateter) daxil edir və rentgen görüntülərinin köməyi ilə onu ürəyə yönləndirir. Kateter qüsurun yerinə yerləşdirildikdən sonra, qüsuru bərpa etmək üçün kiçik alətlər kateterdən ürəyə keçirilir.
Açıq Ürək Əməliyyatı: Uşağınızın vəziyyətindən asılı olaraq, qüsuru bərpa etmək üçün əməliyyat lazım ola bilər. Bir çox anadangəlmə ürək qüsuru açıq ürək əməliyyatı ilə düzəldilir. Açıq ürək əməliyyatında döş qəfəsinin açılması lazımdır.Bəzi hallarda minimal invaziv ürək əməliyyatı bir seçim ola bilər. Bu cür cərrahiyyə qabırğalar arasında kiçik kəsiklər açmağı və qüsuru bərpa etmək üçün onlardan alətlər daxil etməyi əhatə edir.
Ürək Köçürülməsi (Transplantasiya): Ciddi bir ürək qüsuru bərpa edilə bilmirsə, ürək köçürülməsi bir seçim ola bilər.
Dərmanlar: Bəzi yüngül anadangəlmə ürək qüsurları, xüsusilə sonradan uşaqlıqda və ya yetkinlikdə aşkar edilənlər, ürəyin daha səmərəli işləməsinə kömək edən dərmanlarla müalicə edilə bilər.Angiotenzin çevirici ferment (ACE) inhibitorları, angiotenzin II reseptor blokerləri (ARB-lər) və beta-blokerlər kimi tanınan dərmanlar və maye itkisinə səbəb olan dərmanlar (diuretiklər) qan təzyiqini, ürək döyüntüsünün sürətini və döş qəfəsindəki maye miqdarını azaldaraq ürək üzərindəki gərginliyi yüngülləşdirməyə kömək edə bilər. Qeyri-müntəzəm ürək döyüntülərinə (aritmikalar) kömək etmək üçün bəzi dərmanlar da təyin edilə bilər.

Bəzən müalicələrin bir kombinasiyası tələb olunur. Bundan əlavə, bəzi kateter və ya cərrahi prosedurlar illər ərzində mərhələli şəkildə aparılmalıdır. Digər müalicə seçimləri uşaq böyüdükcə təkrarlanmalı ola bilər.

Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.